Overgang van de AWBZ naar de WMO: veel vragen, vooralsnog geen antwoorden

(Kandidaats)raadsleden en ambtenaren van de gemeente Katwijk bezochten op 13 februari jl. drie organisaties die verschillende vormen van dagactiviteiten aanbieden. Bij Binders (dagopvang voor mensen met een verstandelijke beperking), DSV aan het Cleijn Duinplein (dagopvang voor mensen met dementie/alzheimer) en GGZ Rivierduinen Duin- en Bollenstreek (behandeling van mensen met psychiatrische aandoeningen) gingen zij in gesprek met cliënten, medewerkers en leidinggevenden.

Grote veranderingen aanstaande
In de hervorming van zorg aan langdurige zieken en ouderen speelt de nieuwe WMO (Wet maatschappelijke ondersteuning) een belangrijke rol. Vanaf 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor begeleiding, bijvoorbeeld dagactiviteiten voor mensen met een beperking. Een goede samenwerking tussen gemeente en zorginstellingen is essentieel om de veranderingen goed uit te voeren.

Om goed te kunnen begrijpen welke veranderingen aanstaande zijn, volgt een korte uitleg.

Wat is de WMO?
De WMO maakt gemeenten verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning aan al hun burgers. Het doel is dat iedereen – al dan niet geholpen door familie, vrienden of bekenden – op eigen wijze kan meedoen aan de samenleving.

Voor wie geldt de WMO?
De WMO geldt voor alle burgers: gezonde mensen en mensen met beperkingen door ouderdom, een (verstandelijke) beperking, een chronisch psychisch probleem, een psychosociaal probleem en ouders en kinderen met opvoedproblemen.

Wat gaat er veranderen voor mensen met een verstandelijke beperking?
Een aantal onderdelen gaat van de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) naar de WMO en dus naar gemeenten. Nu wordt gewerkt aan de overheveling van ambulante begeleiding en dagbesteding. In tegenstelling tot de AWBZ is zorg binnen de WMO geen recht, maar een voorziening. De gemeente bepaalt in overleg met de cliënt welke ondersteuning nodig is, hoe die geleverd wordt en door wie.

Wat verandert er voor mensen met een ZZP?
ZZP staat voor Zorgzwaartepakket. Daarbij gaat het om een indicatie met verblijf. Voor bestaande cliënten met een ZZP verandert er niets, de bekostiging blijft vallen onder de AWBZ. Voor nieuwe cliënten wordt deze zorg ingeperkt.

Wat gaat er veranderen voor mensen met de indicatie ‘begeleiding’?
Sinds januari 2014 is dit niet voor nieuwe cliënten niet meer via de AWBZ geregeld. Voor bestaande cliënten gaat dat in per januari 2015. Het valt dan onder de verantwoordelijkheid van de gemeente waar iemand woont. In een keukentafelgesprek wordt besproken waar iemand behoefte aan heeft, welke rol het eigen netwerk kan spelen en welke professionele zorg nodig is. De gemeenten besluiten uiteindelijk waar ze professionele zorgverleners voor willen en kunnen inzetten. Gemeenten en zorginstellingen zijn zich hier op dit moment op aan het voorbereiden. Wat dit precies zal betekenen, is nog niet bekend.

Wat verandert er voor cliënten die alleen dagbesteding of dagbesteding met begeleiding hebben?
Wanneer de overheveling naar de WMO plaatsvindt, zal dit niet meer vanuit de AWBZ worden geregeld. Het valt dan onder de verantwoordelijkheid van de gemeente waar iemand woont. In een keukentafelgesprek wordt besproken waar iemand behoefte aan heeft, welke rol het eigen netwerk kan spelen en welke professionele zorg nodig is. De gemeenten besluiten uiteindelijk waar ze professionele zorgverleners voor willen en kunnen inzetten. Gemeenten en zorginstellingen zijn zich hier momenteel op aan het voorbereiden. Wat het precies zal betekenen, is nog niet bekend.

Wat is nu het probleem?
De veranderingen gaan in op 2015. Dat lijkt ver weg, maar is het niet! In februari 2014 is nog veel onduidelijk, terwijl het gaat om zeer ingrijpende operatie voor de gemeente, de zorginstellingen en de mensen die afhankelijk zijn van dagelijkse zorg. Het probleem is dat de wetgeving nog niet gereed is; ook zijn financiën nog niet duidelijk. Wel is duidelijk dat de financiële middelen veel minder zullen zijn om de zorg te kunnen verlenen. Dat betekent dat de kaders waarbinnen de gemeenten hun nieuwe taken moeten oppakken zijn vooralsnog niet duidelijk zijn. Dat levert allerlei vragen op. Ik noem er maar enkele:

1. Zorgorganisaties bereiden zich zo goed mogelijk voor op de veranderingen, terwijl tegelijkertijd er veel onzekerheid is op allerlei terreinen. Daarbij is de centrale vraag: wat kunnen de organisaties nu van de gemeente verwachten per 1 januari 2015? Waar liggen de kansen en wat zijn de bedreigingen?
2. Zorgorganisaties zoeken elkaar op, maar dat levert ook allerlei vragen op van organisatorische en financiële aard.
3. Is de gemeente op 1 januari 2015 gereed (qua capaciteit, kennis en andere rolopvatting) om de verantwoordelijkheid op zich te nemen? Wat betekent nu de regierol van de gemeente precies?
4. Hoe kan nu worden voorkomen dat mensen tussen wal en schip terechtkomen? Zelfredzaamheid is als uitgangspunt goed, maar kan leiden tot ongewenste uitkomsten als dat betekent dat de zorg gewoon wordt teruggelegd op familie.
5. Hoe kan nu de kwaliteit van de geboden zorg per 1 januari 2015 worden gehandhaafd? Hoe wordt dat gemeten?

Werkbezoeken als deze doen je beseffen als raadslid hoe ingrijpend de komende veranderingen zijn. Maar ook dat de bezochte organisaties nu al volop bezig zijn, ondanks alle onzekerheid, met het centraal stellen van de eigen kracht en zelfredzaamheid van hun cliënten. Petje af! GemeenteBelangen zal de ontwikkelingen op de voet volgen om te voorkomen dat er brokken ontstaan waardoor mensen in de knel komen!

Namens de fractie van GemeenteBelangen,

Emile Soetendal